Anayasa değişiklik paketi için yapılan referandumda sandıktan ´evet´ çıkmasının ardından darbecilerin yargılanmasının önü açıldı. Cumhuriyet savcılıklarına Kenan Evren ve arkadaşlarıyla ilgili bugün çok sayıda suç duyurusu yapıldı. Alınan haberlere göre yeni suç duyuruları da hazırlanıyor. Yeni anayasa değişikliklerinin resmi gazetede yayınlanmasıyla birlikte savcılıkların harekete geçmesi bekleniyor. O günleri yaşayan vatandaşlardan bazıları hergün onlarca gencin birbirini vurduğunu, darbecilerin de başka çare kalmadığı için devreye girdiğini ve ülkeyi kurtardığını sanıyor. Oysa perde gerisindeki olaylar çok farklı. İbret olsun diye bir sağdan bir soldan adam asıldığını, birçok insanın hapishanelerde vahşi işkencelerle öldürüldüğünü ve hesabının dahi sorulamadığını bu vatandaşlar bilmiyor. Öğleden önce sağcıyı vuran silahın nasıl oluyor da öğleden sonra solcuyu vurduğunu, kahvehaneleri kimlerin tarayarak gençleri birbirine kışkırttığını, terörün bu şekilde nasıl olgunlaştırılarak 12 Eylül 1980´de müdahale edildiğini, anarşinin 13 Eylül 1980 günü nasıl birden kesildiğini de bilmiyor. İşte tüm bunların ortaya çıkabilmesi için mahkemelerin 12 Eylül darbecilerini yargılama yetkisi dün itibarıyla nihayet mümkün oldu.
Bu da 12 Eylül 2010 Darbesi: Suç duyurusu yağıyor
Anayasa değişiklik paketi için yapılan referandumda sandıktan ´evet´ çıkmasının ardından darbecilerin yargılanmasının önü açıldı. Cumhuriyet savcılıklarına Kenan Evren ve arkadaşlarıyla ilgili bugün çok sayıda suç duyurusu yapıldı. Alınan haberlere göre yeni suç duyuruları da hazırlanıyor. Yeni anayasa değişikliklerinin resmi gazetede yayınlanmasıyla birlikte savcılıkların harekete geçmesi bekleniyor. O günleri yaşayan vatandaşlardan bazıları hergün onlarca gencin birbirini vurduğunu, darbecilerin de başka çare kalmadığı için devreye girdiğini ve ülkeyi kurtardığını sanıyor. Oysa perde gerisindeki olaylar çok farklı. İbret olsun diye bir sağdan bir soldan adam asıldığını, birçok insanın hapishanelerde vahşi işkencelerle öldürüldüğünü ve hesabının dahi sorulamadığını bu vatandaşlar bilmiyor. Öğleden önce sağcıyı vuran silahın nasıl oluyor da öğleden sonra solcuyu vurduğunu, kahvehaneleri kimlerin tarayarak gençleri birbirine kışkırttığını, terörün bu şekilde nasıl olgunlaştırılarak 12 Eylül 1980´de müdahale edildiğini, anarşinin 13 Eylül 1980 günü nasıl birden kesildiğini de bilmiyor. İşte tüm bunların ortaya çıkabilmesi için mahkemelerin 12 Eylül darbecilerini yargılama yetkisi dün itibarıyla nihayet mümkün oldu.
Kenan Evren ve yönetiminin yargılanması için Ankara´da savcılara başvuru yapıldı. Başvuruyu Mazlum-Der İHD ve Emek Platformu üyeleri yaptı. Öte yandan Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) İzmir İl Yönetimi de, ´12 Eylül darbesini yapanlar´ hakkında suç duyurusunda bulundu. EDP İzmir İl Başkanı Arif Ali Cangı, İzmir Adliyesi önünde gazetecilere yaptığı açıklamada, dünkü halk oylamasıyla kabul edilen anayasa değişikliğinin, Anayasanın geçici 15.maddesini yürürlükten kaldırdığını ifade etti. Cangı, şu bilgileri verdi: ´Anayasa değişikliğinden sonraki ilk işimizi gerçekleştiriyoruz. 12 Eylül darbecileri ve diğer sorumluları hakkında darbe yapmak, anayasa değiştirmek, hükümeti yıkmak, sistemli bir şekilde planlayarak ve tasarlayarak adam öldürmek, kasten yaralamak, işkence yapmak, eziyet etmek, hürriyetten yoksun bırakmak ve cinsel saldırıda bulunmak gibi suçlardan suç duyurusunda bulunuyoruz.´ Türkiye´nin eşitlikçi, özgürlükçü, demokratik bir anayasayı hak ettiğini belirten Cangı, ´Suç duyurusu dilekçimizde, darbeyi gerçekleştiren generallerin yanı sıra, darbe sırasında görevde olan ve daha sonra görev alan kuvvet komutanları, bakanlar kurulu üyeleri, sıkıyönetim komutanları, valiler, emniyet müdürleri şüpheli olarak gösterilmiştir´ dedi.
Bir suç duyurusu da Genç Siviller´den
Genç Siviller, 12 Eylül darbesini yapanlar hakkında Bursa Adliyesi´nde suç duyurusunda bulundu. Sabah saatlerinde Bursa Adliye Sarayı önünde toplanan Genç Siviller adına açıklama yapan Emin İleri, 12 Eylül 1980 darbesini gerçekleştiren dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan evren ve kuvvet komutanları hakkında ´Darbe yapmak, anayasayı değiştirmek, hükümeti yıkmak, sistemli bir şekilde planlayarak ve tasarlayarak adam öldürmek, kasten yaralama, işkence yapmak, eziyet etmek, hürriyetten yoksun bırakmak, cinsel saldırıda bulunmak´ iddiasıyla suç duyurusunda bulundu. Hazırladıkları şikayet dilekçesinde Evren ile dönemin kuvvet komutanları Nurettin Ersin, Tahsin Şahinkaya, Nejat Tümer, Sedat Celasun, Bedrettin Demirel, Ali Haydar Saltık, Eski Başbakan Bülend Ulusu´nun yanı sıra dönemin vali, bürokrat, kaymakam ve emniyet müdürlerinin yargı karşısına çıkması gerektiğini isteyen Genç Siviller, Anayasa´nın geçici 15. maddesinin kaldırıldığına işaret etti. Darbecilerin yüz binlerce insanı mağdur ettiğini belirten Emin İleri, 12 Eylül 1980 darbesinde halk iradesi meclis ortadan kalkmış, siyasi partilerin kapısına kilit vurulmuştur. 650 bin kişi gözaltına alınmış, 1 milyon 683 bin kişi fişlenmiştir. Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılanmıştır. 7 bin kişi için idam cezası istenmiştir. 517 kişiye idam cezası verilmiş, bunlardan 50´si asılmıştır. 30 bin kişi işten atılmış, 388 bin kişiye pasaport verilmemiştir. Gazetecilere hapis cezaları verilmiş, 300 gün gazeteler çıkmamıştır. 39ton gazete ve dergi imha edilmiştir. Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirmiştir. dedi. Darbeyi gerçekleştiren dönemin komutanlarının hapis cezasıyla cezalandırılmasını isteyen Emin İleri, şüpheliler hakkında soruşturma açılması gerektiğine vurgu yaptı. Açıklamanın ardından Emin İleri ve arkadaşları hazırladıkları dilekçeleri Cumhuriyet Başsavcılığına verdi. ( Cihan)
78´liler Girişimi de suç duyurusunda bulundu
Anayasa değişik paketi referandum oylamasında ´evet´ sonucunun çıkması, sivil toplum kuruluşlarının harekete geçirdi. Kendilerini 78´liler Girişimi olarak tanımlayan bir grup Sultanahmet Adliyesi´ne gelerek 1980 darbesini yapan üst düzey askeri yetkili ve diğer ilgililer hakkında suç duyurusunda bulundu. Yaklaşık 20 kişilik grup, Sultanahmet Adliyesi önüne gelerek önce basın açıklaması yaptı. Çeşitli parti ve sivil toplum kuruluşlarına üye olan gruptakiler 1980´de yapılan darbe ile ilgili savcılığa suç duyurusunda bulunmak için geldiklerini belirterek basın açıklamasını okudu. Grup adına açıklamayı okuyan Nimet Tanrıkulu, darbecilerin yargılanması için suç duyurusunda bulunduklarını ve referandumun ardından sivil bir anayasa hazırlanması konusunda harekete geçilmesini istedi. Suç duyurusu için hazırlanan dilekçede Tanrıkulu ile birlikte 5 kişinin ve diğer başvuru sahiplerinin isimlerinin bulunduğu belirtildi. Suç duyurusu dilekçesinde dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Nejat Tümer, Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun, eski Başbakanlardan Bülend Ulusu gibi isimler yer aldı. 30. yılında 12 eylül darbesiyle hesaplaşıyoruz yazılı pankart taşıyan grup üyeleri paşa paşa yargılanacaklar şeklinde slogan attı. Dilekçede suç olarak Darbe yapmak, anayasayı değiştirmek, hükümeti yıkmak, sistemli bir şekilde planlayarak ve tasarlayarak adam öldürmek, kasten yaralamak, işkence yapmak, eziyet etmek, hürriyetten yoksun bırakmak, cinsel saldırıda bulunmak ve sair hukuka aykırı eylem ve işlemler ifadesi yer aldı. Suç tarihi olarak da 12 Eylül 1980 ve devamı ifadesi yer aldı. Dilekçede ayrıca yazılı eylem ve sebeplerle şüphelilerin hapis cezası ile cezalandırılması için haklarında kovuşturma yapılarak kamu davası açılması istendi. ( Cihan)
Sacit Kayasu: Öç peşinde değiliz
Daha önce Kenan Evren hakkında iddianame hazırladığı için HSYK´nın görevden attığı eski savcı Sacit Kayasu, yargılamanın başlaması için hiçbir engel olmadığını vurguladı. Kayasu, Zaman aşımı tehlikesi yok. Şu ana kadar yargılama olamadığından böyle bir durum yoktu. Ama artık tüm darbeciler yargı önüne çıkabilecek. O dönem savcı olarak bile dava açma yetkimiz yoktu. Biz öç peşinde değiliz. Sadece suçlunun cezalandırılmasını istiyoruz. Yargılanmak her zaman bir haktır. Suçsuzlarsa mahkemede de berat ederler.´ dedi.
Ufuk Uras: Çocuklarımıza vereceğimiz en büyük hediye
Milletvekili Ufuk Uras da referandumda ´evet´ çıkmasıyla ilgili şunları söyledi, Bu bizim açımızdan çifte bayram. Bir yandan sandıktan demokrasi çıktı. Diğer yandan da Kürt demokrasi hareketi ´Biz buradayız.´ dedi. ´Yeni bir anayasa yapacaksan beraber yapalım.´ dediler. Batı ile doğu arasında köprü kuracağız. Biz 30 yıldır bunu bekliyorduk. Kenan Evren ve arkadaşlarının yargılanması için bir zemin oluştu. Çocuklarımıza vereceğimiz en büyük hediye de budur. Kenan Evren´in gönüllü avukatları yanılıyor.´
80 kişiden suç duyurusu
12 Eylül darbecileri hakkında çok sayıda kişi de suç duyurusunda bulundu. Suç duyurusu dilekçesi veren 80 kişi arasında milletvekili Ufuk Uras, yazarlar Nihal Bengisu Karaca, Ferhat Kentel, Yasemin Çongar, Anayasa Mahkemesi Raportörü Osman Can, Sacit Kayasu, eski İstanbul Baro Başkanı Yücel Sayman ve sanatçı Zeynep Tanbay da bulunuyor. Şüpheliler ise Kenan Evren ile birlikte dönemin kuvvet komutanları Nurettin Ersin, Tahsin Şahinkaya, Nejat Tümer, Sedat Celasun, eski komutanlardan Bedrettin Demirel, Ali Haydar Saltık, eski Başbakan Bülend Ulusu ile diğer bakan, bürokrat, vali, kaymakam, emniyet müdürü, asker, amir ve memurlar olarak gösterildi. Darbe sonrasında yaşanan gelişmelerin hatırlatıldığı dilekçede, asılanlar, öldürülenler, gözaltına alınan, fişlenenler olduğu kaydedildi. Dilekçede, İzah edildiği üzere şüphelilerin hapis cezasıyla tecziyeleri için haklarında kovuşturma yapılarak kamu davası açılmasını arz ve talep ederiz. denildi. ( Sabah)
Suç duyuruları sağanak gibi yağıyor
14.09.2010: Referandumla birlikte darbecilere sağlanan yargı zırhı kaldırılınca Türkiye, 12 Eylül´den hesap sormaya koştu. Sağcı-solcu birçok sivil toplum örgütü darbecilerin yargılanması için suç duyurusunda bulundu. Referandumun hemen ardından dün binlerce kişi ve kuruluş, 12 Eylül 1980 Darbesi´nden hesap sormak için mahkemelere koştu. Başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere Diyarbakır, Van, Samsun ve Balıkesir gibi birçok ilde siyasi parti temsilcileri ve sivil toplum kuruluşları ile vatandaşlar 12 Eylül Darbesi´ni gerçekleştirenler ve ardından darbe sonrası dönemde görev alanlar hakkında suç duyurularında bulundu. Kenan Evren ile Milli Güvenlik Konseyi (MGK) üyesi komutanların başında yer aldığı suç duyurusu listesinde, dönemin başbakanı Bülent Ulusu, kuvvet ve sıkıyönetim komutanları, dönemin MİT Kaçakçılık Daire Başkanı Mehmet Eymür, MİT Van-Hakkari sorumlusu Hanefi Avcı, dönemin valileri Nevzat Ayaz, Vecdi Gönül, Hayri Kozakçıoğlu, Saffet Arıkan Bedük ve Mehmet Ağar gibi isimler de yer aldı. İstanbul´da yoğunlaşan ve tüm Türkiye´ye yayılan suç duyurularında tazminat talep edenler de yer aldı. Darbecilerden hesap sormak sormak için dün mahkemelere koşanlar, şunları yaptı:
Günlük 100 TL tazminat istedi
İSTANBUL: Milletvekili Ufuk Uras, Devrimci Sosyalist İşçi Partisi Genel Başkanı Doğan Tarkan, eski savcılar Sacit Kayasu ve Necati Özer, genç siviller ve yetmez ama evet platformu üyeleri, İHD İstanbul Şube Başkanı Eren Keskin, gazeteciler Emre Aköz ve Yasemin Çongar´ın da aralarında bulunduğu yaklaşık 120 kişi Beşiktaş´taki İstanbul Adliyesi´ne başvurarak Evren ve ekibinin yargılanmasını istedi. Yargıda reform grubu üyesi bir grup avukat da Sultanahmet´teki İstanbul Adliyesi´nde şikayet dilekçesi sundu. 12 Eylül mağdurlarından Ramazan Akgün, MGK hakkında işkence gördüğü iddiasıyla İstanbul´daki Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı´na suç duyurusunda bulundu ve 231 bin liralık tazminat davası açtı. 46 yaşındaki Akgün, Mamak Askeri Ceza ve Tutukevi´nde 6 yıl 4 ay tutuklu kaldığını belirterek hapiste kaldığı her gün için 100 lira tazminat istedi.
Sadece darbeci paşalar değil 556 kişi için de suç duyurusu
İZMİR:Yetmez Ama Evet Platformu üyeleri ve Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) İzmir İl Başkanı Avukat Ali Arif Cangı, başta Kenan Evren olmak üzere 556 kişi hakkında suç duyurusunda bulundu.
BATMAN: BDP Grup Başkanvekili ve Batman milletvekili Bengi Yıldız, Kenan Evren ve darbecilerin yargılanması için Cumhuriyet Başsavcılığı´na suç duyurusunda bulundu.
DİYARBAKIR: Aralarında Hak-Par Genel Başkanı Bayram Bozyel´in de bulunduğu bir grup, suç duyurusunda bulundu.
ŞANLIURFA:Şanlıurfa Hukukçular Derneği, darbenin failleri hakkında suç duyurusunda bulundu.
ORDU: Fatsa ilçesinin efsane belediye başkanı Fikri Sönmez´in oğlu Naci Sönmez, Evren´in yargılanması için savcılığa başvuracaklarını söyledi. Sönmez, Babamın kendi elleri ile yaptığı caddeden Kenan Evren isminin kaldırılmasını ve buraya yeniden babamın isminin verilmesini de isteyeceğim dedi.
VAN: Van Genç İş Adamları Derneği (VANGİAD) Başkanı Kadri Salaz ile Yılmaz Elçi isimli vatandaş 12 Eylül mağduru olduklarını belirterek, suç duyurusunda bulundu.
SAMSUN: Mamak Cezaevi´nde 1987´de 17 yaşındayken kafasına aldığı dipçik darbesiyle öldürülen Hüseyin Kurumahmutoğlu´nun Samsun´da yaşayan ağabeyi, 12 Eylül darbesini yapanlar´ hakkında suç duyurusunda bulundu.
BALIKESİR: 12 Eylül mağduru 13 kişi adına, dönemin Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları için suç duyurusunda bulunuldu. ( Sabah)
İHD´den 81 ilde suç duyurusu
ANKARA: İHD, Mazlum-Der, Yetmez Ama Evet Platformu üyeleri dün arka arkaya Ankara adliyesine gelerek 1980 askeri darbesini yapan kişilerin yargılanmasını istedi. İHD´nin şubeleri aracılığıyla Türkiye´nin 81 ilinde suç duyurusunda bulunacağını açıklayan derneğin genel başkanı Öztürk Türkdoğan, Bugün tarihi bir gün. 30 yılın utancının silineceği bir gün belki de dedi. 12 Eylül´ün üzerinden 30 yıl geçtiğini belirten Türkdoğan, Zamanaşımı olmadığını düşünüyorum. Kaldı ki insanlığa karşı suçlarda zamanaşımı da işlemez dedi. Ulusalararası Af Örgütü Türkiye Şubesi Başkanı Dr. Levent Korkut da, Türkiye´ye büyük bir fırsat açılmıştır. Geçmişe dönük bütün kirli dönemlerin silinmesi mümkündür. Cezasızlık durumu ortaya çıkarsa BM ve AİHM´ye başvuru yapılacaktır. Ancak gönül ister ki bu kirli çarşafları Türkiye temizlesin dedi. Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu Genel Başkan Yardımcısı Yusuf Alataş ise, Umarım başvurumuz ciddiye alınır ve sorumluların cezalandırılmasıyla sonuçlanır dedi. ( Sabah)
Zamanaşımı süresi geçti mi?
Referandumda kabul edilen maddeler arasındaki 12 Eylül darbecilerine dokunulmaz zırhı kazandıran Geçici 15. Madde´nin yürürlükten kaldırılmasıyla yargılanmaları gündeme geldi. Daha ilk günden yüzlerce suç duyurusu yapılırken, Özel Yetkili savcıların açacağı soruşturma ve olası davalarda üç konuda tartışma yaşanması bekleniyor: Mevcut yasalara göre, darbe suçunun normal zamanaşımı süresi 20 yıl. Bu süre, 20 yıl içinde, dava açılması, soruşturma başlatılması gibi işlemlerle en fazla 30 yıla kadar uzayabiliyor. Yani suçun oluştuğu tarihten sonraki 30 yıl içinde davanın sonuçlanması gerekiyor. 12 Eylül askeri darbesi nedeniyle bugüne kadar sadece eski savcı Sacit Kayasu´nun açtığı dava bulunuyor. Evren ve arkadaşları hakkındaki suçun zamanaşımına uğradığını savunan hukukçulara göre, referandum günü bu süre dolmuştu. Bu nedenle Evren ve arkadaşları hakkında soruşturma açılsa da yargılama yapılamaz. Bazı hukukçular ise, zamanaşımı süresinin Anayasa değişikliği yürürlüğe girdikten sonra işleyeceğini savunuyor. Bu hukukçulara göre, Anayasa´nın geçici 15´inci maddesi yargılama muafiyeti getiriyordu. Nasıl ki Yüce Divan davalarında bakanlar ve başbakanların görevde bulundukları dönemde yargılama yapılamadığından zamanaşımı süresi duruyorsa Geçici 15´inci maddenin koruması altında bulunan kişiler için de zamanaşımı süresinin durması ve dolayısıyla ancak 30 yıla kadar uzayabilen 20 yıllık zamanaşımı süresi Anayasa değişikliği referandumda kabul edilip yürürlüğe girdikten sonra başlayacak.
Evren af mı edildi?
Yargıtay Onursal Başkanı Sami Selçuk´un da aralarında bulunduğu hukukçulara göre Anayasa´nın bu içerikteki Geçici 15´inci Maddesi zaten başlı başına bir af yasasıydı. Bu hukukçulara göre, zamanaşımı sorunu olmasa da 12 Eylül darbecileri yargılanamayacak. Aksini savunan hukukçular ise kaldırılan Geçici 15´inci maddenin bir af yasası olmadığını, sadece o madde kaldığı sürece yargılama muafiyeti getirdiğini, kaldırılmasının da bu muafiyeti ortadan kaldırdığını ve yargılama sürecinin başlaması gerektiğini savunuyor.
Evren yargılanabilir mi?
Anayasa´nın 105´inci maddesinde Cumhurbaşkanı´nın vatana ihanetten dolayı, Meclis kararıyla yargılanabileceği hükmü bulunuyor. Bu nedenle Evren hakkında açılacak davada bu hüküm de tartışılacak. Varılacak sonuç zamanaşımı ve af sorunu aşılırsa Evren´in yargılanıp yargılanmayacağının yanıtı olacak. ( Sabah)
Darbecilere yargı yolunu açan yeni madde
Madde 15: Anayasal düzene karşı suç işleyen, darbe yapan veya darbe girişiminde bulunan askerler, sivil mahkemelerde yargılanacak. Siviller, sadece savaş halinde askeri mahkemelerde yargılanabilecek.
12 Eylül´ü yargılama tartışması
?Darbeciler yargılasın? diye dün suç duyuruları yapılırken, referandumda vize alan ve 12 Eylül´e yargı yolunu açtığı iddia edilen düzenleme tartışma yarattı. İşte görüşler:
Eski savcı Sacit Kayasu: ?Yeni TCK´ya göre daha 30 yıllık zamanaşımı süresi var. Darbeye teşebbüs edeni yargılıyorsun, yapanı yargılamıyorsun. Bu sakat bir mantıktır. Türkiye 12 Eylül´le hesaplaşmalı. Evren hakkında iddianame düzenledim. Kabul edilmedi. İddianame tanzimiyle zaman aşımı yarı oranda uzamıştır. 1989´a kadar ´fiili imkansızlık´ var, cunta işbaşında. ´Hukuki imkansızlık´ var. Bu madde yargılamayı imkansız kılıyor. Ancak artık yargılama yapılabilir.?
Yargıtay Onursal Başsavcısı Sabih Kanadoğlu: ?Kabul edilen bu madde 12 Eylül dönemine cezai, mali veya hukuki sorumluluk iddiasında bulunulamayacağını açıkça düzenliyor. Çok net affın ötesinde bir sorumsuzluk hali getiriliyor. Hiçbir hukuk devletinde, sorumsuzluğun kabul edilmesinin ardından ´Gel seni yargılayacağım´ denilemez. Bu hiçbir hukuk ilkesine sığmaz. Zamanaşımı tartışmasının ise hiçbir anlamı yoktur. Yargılanamayacak bir konuda ´Zaman aşımına uğradı´ demek yersizdir.?
CHP İzmir Milletvekili Ahmet Ersin: ?Kenan Evren ve 12 Eylül´de görev almış hiç kimsenin yargılanması söz konusu değil. Yargılanma yolu kapandı. Hem zaman aşımı var, hem de geçici 15´inci madde af niteliğindeydi. Affa uğramış suçlar yargılanamaz.? ( Hürriyet)
Abdullah Harun
(13 Eylül 2010), son güncel.: (14 Eylül 2010)
HABERLE İLGİLİ ŞİKAYET, DÜZELTME GİBİ TALEPLERİNİZİ İLETMEK İÇİN TIKLAYIN
HABERLE BAĞLANTILI OLABİLECEK LİNKLER: